kim
Jump to navigation
Jump to search
Mündəricat
- 1 Azərbaycan dili
- 1.1 Əvəzlik
- 1.2 Dünya xalqlarının dillərində
- 1.2.1 Tərcümələr :
- 1.2.1.1 Hind-Avropa dil ailəsi: Alman qrupu
- 1.2.1.2 Hind-Avropa dil ailəsi: Roman qrupu
- 1.2.1.3 Hind-Avropa dil ailəsi: Baltik qrupu
- 1.2.1.4 Hind-Avropa dil ailəsi: Slavyan qrupu
- 1.2.1.5 Ural-Altay dil ailəsi: Baltık-Fin-Uqor qrupu
- 1.2.1.6 Dravid dil ailəsi
- 1.2.1.7 Çin-Tibet dilləri ailəsi: Sinik (Çin) qrupu
- 1.2.1.8 Mon-Xhmer dil ailəsi
- 1.2.1.9 Hind-Avropa dil ailəsi: Yunan qrupu
- 1.2.1.10 Tay-Kaday dil ailəsi
- 1.2.1.11 Hind-Avropa dil ailəsi: İran qrupu
- 1.2.1.12 Ural-Altay dil ailəsi: Koreya qrupu
- 1.2.1.13 Ural-Altay dil ailəsi: Yapon qrupu
- 1.2.1.14 Sunda-Sulaves dil ailəsi
- 1.2.1.15 Afro-Asiyatik dil ailəsi
- 1.2.1.16 Hind-Avropa dil ailəsi: Hind qrupu
- 1.2.1.17 Hind-Avropa dil ailəsi: Erməni qrupu
- 1.2.1.18 Avstroneziya dil ailəsi
- 1.2.1.19 Niger-Konqolez dil ailəsi
- 1.2.1.20 Hind-Avropa dil ailəsi: Kelt qrupu
- 1.2.1.21 Çin-Tibet dilləri ailəsi: Tibet-Burma qrupu
- 1.2.1.22 Hind-Avropa dil ailəsi: Alban qrupu
- 1.2.1.23 Qafqaz dillərinin cənub qrupu
- 1.2.1.24 Bask dili
- 1.2.1.25 And-Ekvador dil aiəsi: Keçuva qrupu
- 1.2.1.26 Ural-Altay dil ailəsi: Monqol qrupu
- 1.2.1.27 Qafqaz dillərinin şimal-qərb qrupu: Abxaz-adıqey dilləri
- 1.2.1.28 Qafqaz dillərinin şimal-şərq qrupu: Nax-dağıstan dilləri
- 1.2.2 Ural-Altay dil ailəsi: Türk qrupu
- 1.2.3 Tərcümələr :
- 1.2.1 Tərcümələr :
- 2 Türk dili
[redaktə]
Əvəzlik[redaktə]
- Cümlədə sual mənasında işlənib, insan adlarını və insan təsəvvürü verən varlıqların adlarını əvəz edir; hansı adam. Kim gəlib? O sözü kim dedi? Bu gün kim növbə çəkəcək? – Uşaq mənimdir, baba, dəxli nədir sizlərə? Kim sizi qəyyum edib hökm edəsiz bizlərə? M.Ə.Sabir.
- İki və daha artıq cümləni qarşılaşdırdıqda bölgü bildirmək üçün işlədilir. Kim ölə, kim qala. (Ata. sözü). [Zinyət xanım:] Nə bilmək olar kim öləcək, kim qalacaq. N.Vəzirov. Görüşən, ayrılan kim, vidalaşan kim. Mir Cəlal.
- İnkarlıq bildirən fellərlə işlənib, “heç kəs” sözünü əvəz edir. Kim duymamış ilıq səhərlərin dadını? R.Rza.
- “Hər kəs” sözünü əvəz edir. Kim baxarsa kəc bir gün belə; Şərəfsiz olacaq ömrünün sonu. M.Rahim. Xıdırlı kəndində bir qayda var. Gecə əvvəlcə kimin qapısını döysən, gərək orada gecələyəsən. S.Rəhman.
- “Adam”, “tanış”, “qohum”, “dost” mənalarında işlənib, inkar feli cümlələrdə təsdiq, təsdiq feli cümlələrdə inkar məzmunu yaradır. Burada sənin kimin var? Onun kimi yoxdur? – Yazıq bir qızam, kimim vardır? M.S.Ordubadi.
- Cümlədə müəyyən şəxslər haqqında eyham və işarə məzmunu ifadə edir (əsasən cəmdə işlədilir). [“Molla Nəsrəddin”] erməni-müsəlman qırğınının kimlər tərəfindən və nə üçün yaradıldığını ifşa etməkdə böyük rol oynamışdır. M.İbrahimov.
- Kimlərdənsən, kimlərdəndir və s. şəklində – “hansı nəsildənsən” (“nəsildəndir”), “qohumların (qohumları) kimdir” və s. mənalarında sual məqamında işlədilir. Ay bala, kimlərdənsən? Qız kimlərdəndir? ◊ Heç kim – heç kəs, heç kimsə. Küçələrdə heç kim gözə dəymirdi. M.Hüseyn. Hər kim – hər kəs. Hər kim bu kəndə təzə gəlmiş olsaydı, iki məhəllənin bir-birindən seçilmədiyini görərdi. N.Nərimanov. Kim bilsin (bilə, bilir) – “heç kəs” mənasında ara söz kimi işlədilir. [Məmməd:] Arvad, ölüm ki var yuxu kimi bir şeydir, kim bilir, bəlkə bu gün, sabah düşüb öldüm. “Aşıq Qərib”. [Nökər] ancaq təşəxxüs üçün, kim bilsin, hansı yaranalın köhnə paltarını geyinibdir. S.Qənizadə. Kim bilir, bəlkə də Mahru onu gözəl və yaraşıqlı bir gənc olduğu üçün sevirdi. M.S.Ordubadi. Kim ki – o şəxs ki, o adam ki. Kim ki insanı sevər aşiqihürriyyət olur; Bəli, hürriyyət olan yerdə də insanlıq olur. M.Ə.Sabir. Kim ki zəhmət çəkmədən, havayı yeyib, onun-bunun əməyilə dolanır, nəinki öz xalqının, öz vətəninin qanını soran bir tüfeylidir, həm də bütün bəşəriyyətə zərər vurur. M.İbrahimov. Kim kimədir! – hərc-mərclikdir, qarışıqlıqdır, dolaşıqlıqdır, özbaşınalıqdır. [Atasının dostu:] Bəlkə bir növlə dükanımızı əldə saxlayaq. Kim kimədir? Qantəmir.
Dünya xalqlarının dillərində[redaktə]
|
Ural-Altay dil ailəsi: Türk qrupu[redaktə]
|