tək
Görünüş
Azərbaycanca
[redaktə]Kökən 1
[redaktə]Ön ad
[redaktə]tək
- Qoşa bədən üzvlərindən hər biri (əsasən o biri üzv şikəst olduqda işlənilir):
- Xosrovun tək gözü təlaş içində parıldayır, o, qardaşı Sultanı arzulayırdı. S.Rəhimov.
- Xanmuradov məmnun halda tək əlini [Rəhimin] çiyninə qoydu. Ə.Sadıq.
- Köməksiz, arxasız, yalnız, yalqız.
- [Hüseyn:] O məni qoymadı döyüşlərdə tək,
- Dalımca yönəldi o böyük ürək. M.Rahim.
- [Səməndər] Nərgizi selə-suya tək buraxmaq istəmirdi. B.Bayramov.
- Ancaq, yalnız, yalqız, təkcə, başqaları olmadan, təkbaşına. Tək qalmaq.
- Gülpəri yaxşı bilirdi ki, … Hacı Nəsirin cəmi mal və dövləti tək Nurəddinə qalacaqdır. S.S.Axundov.
- Poladzadə kabinetində tək oturmuşdu. Ə.Vəliyev.
Say
[redaktə]tək
- Təkcə, bircə, bir, ancaq bir, yeganə. İki bacının tək qardaşı. Tək övlad.
- Bütün evin lampaları kimi, bu axşam həyətin bu tək fənəri də yandırılmamışdı. Ə.Əbülhəsən.
Bəlirtəc
[redaktə]tək
- Köməksiz, arxasız, yalnız, yalqız.
- [Hüseyn:] O məni qoymadı döyüşlərdə tək; Dalımca yönəldi o böyük ürək. M.Rahim.
- [Səməndər] Nərgizi selə-suya tək buraxmaq istəmirdi. B.Bayramov.
- Ancaq, yalnız, yalqız, təkcə, başqaları olmadan, təkbaşına. Tək qalmaq.
- Gülpəri yaxşı bilirdi ki, … Hacı Nəsirin cəmi mal və dövləti tək Nurəddinə qalacaqdır. S.S.Axundov.
- Poladzadə kabinetində tək oturmuşdu. Ə.Vəliyev.
Qoşma
[redaktə]tək
- Bənzərlik, oxşarlıq bildirir: …kimi. Onuntək. Sənintək.
- Qəm-qüssəm başımdan aşıb,
- Məntək dərdə qalan yoxdu. “Koroğlu”.
- [Xurşid:] Könlümdəki yaram da; Qızılgültək açıldı. Ü.Hacıbəyov.
İlgəc
[redaktə]tək
- “Ancaq”, “yalnız”, “təkcə” mənasında:
- Ölən-qalanın dərdinə qalan həkimin nəinki tək bu kənd üçün, hətta bütün Qubadlı nahiyəsi üçün bir sehr olduğu da təəccüblü deyildi. S.Rəhimov.
- [Müəllim] tək uşaqlara savad öyrətməklə kifayətlənmirdi. S.Qədirzadə.
Yaranmış deyişlər
[redaktə]Kökən 2
[redaktə]Yerin təki deyirik, tək “alt” deməkdir. Farscadır, onlar tapqıra “təkbənd” (“altından bağlanan”) deyirlər.
Ad
[redaktə]Lua xətası modul package.lua, sətir 80: module 'Modul:Çeviri yazı' not found.
- Dib:
- Mən cəhənnəmə daxil olanda haman quyunun təkindən “vay, dədəm vay” naləsi eşitdim. Ə.Haqverdiyev.
- Divar kimi dik təpədən göz işlədikcə baxırsan, dərənin təki görünmür. Mir Cəlal.
- Dərinlik, alt:
- Torpağımın təkində nələr, nələr yox idi; Muğanımda, Milimdə nə xəzinələr yox idi. R.Rza.
- Yerin təkində bəzi mədənlər bir-birindən ayrı halda yerləşmir. M.Qaşqay.
hal | tək | cəm |
---|---|---|
Adlıq hal | tək | təklər |
Yiyəlik hal | təkin | təklərin |
Yönlük hal | təkə | təklərə |
Təsirlik hal | təki | təkləri |
Yerlik hal | təkdə | təklərdə |
Çıxışlıq hal | təkdən | təklərdən |
Kökən 3
[redaktə]Qoşma
[redaktə]tək
- Cümlədə adətən feildən sonra gələrək, haqqında danışılan işin dərhal baş verdiyini bildirir: …kimi. O, gələn tək sakitlik düşdü.
- [Xortdan:] Yay qurtaran tək … taxılı döydürüb, satıb … qumar borclarına veriblər. Ə.Haqverdiyev.
- Yuvasından qara böcək
- Çölə çıxdı yaz gələn tək. M.Dilbazi.
Qaynaqlar
[redaktə]- Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti.